Kişilik Bozuklukları

 Kişilik Bozuklukları

Kişilik bozuklukları, bireyin davranışlarını, düşüncelerini ve duygularını etkileyen kalıpların olduğu psikiyatrik hastalıklardır. Bu bozukluklar genellikle erken yetişkinlik döneminde başlar ve sürekli bir şekilde devam eder. DSM-5 (Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı) ise kişilik bozukluklarını tanımlayan ve sınıflandıran yaygın olarak kabul edilen bir tanısal el kitabıdır.

DSM-5’te kişilik bozuklukları, üç kümeye ayrılmıştır. İlk kümeye, tuhaf, anlamsız düşünce ve davranışlar sergileyen paranoid kişilik bozukluğu, şizoid kişilik bozukluğu ve şizotipal kişilik bozukluğu dahildir.

İkinci kümeye, heyecan, dramatiklik ve dikkat arayışını ön planda tutan antisosyal kişilik bozukluğu, borderline kişilik bozukluğu, histriyonik kişilik bozukluğu ve narsistik kişilik bozukluğu dahildir.

• Üçüncü kümeye, kaygı, korku ve çekingenlikle karakterize olan kaçınmacı (çekingen) kişilik bozukluğu, bağımlı kişilik bozukluğu ve obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu dahildir.

Kişilik Bozuklukları

Kişilik bozuklukları, bireylerin düşünce, duygu ve davranışlarında sürekli bir sapma ve uyumsuzluk gösteren bir psikiyatrik durumdur. Bu durum, bireylerin kişisel ve sosyal işlevselliğini etkileyebilir ve genellikle ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başlar. Kişilik bozuklukları, DSM-5 (Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) tarafından belirlenen belirli kriterlere göre teşhis edilir.

Bazı kişilik bozuklukları DSM-5’de ayrı ayrı tanımlanmıştır. Bu bozukluklar şunlardır:

• Borderline Kişilik Bozukluğu: Duygusal dengesizlik, kendine zarar verme eğilimi ve ilişki problemleri gibi belirtilerle karakterizedir.
• Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu: Mükemmeliyetçilik, takıntılı düşünceler ve tekrarlayan davranışlarla kendini gösterir.
• Narsistik Kişilik Bozukluğu: Yüksek benlik saygısı, başarıya aşırı önem verme ve diğer insanları kullanma eğilimi gibi özelliklere sahiptir.

Kişilik Bozukluğu Türleri

Kişilik bozukluğu, kişinin düşünce, duygu ve davranışlarında sürekli ve istikrarlı bir sapma veya bozukluk olarak tanımlanır. DSM-5’te, kişilik bozuklukları için 10 farklı tip tanımlanmıştır. Bu bozukluklar, belirli kişilik özelliklerinde ve davranışlarda belirgin sapmalarla karakterizedir.

Bunlardan ilki, paranoid kişilik bozukluğudur. Bu tip kişilik bozukluğunda, bireyler sürekli olarak başkalarından şüphe duyarlar ve güvensizlik yaşarlar. İkinci tipte ise şizoid kişilik bozukluğu bulunur. Bu kişilik bozukluğuna sahip kişiler, sosyal ilişkilerden kaçınırlar ve duygusal ifade gösterme yetenekleri sınırlıdır.

Bir diğer kişilik bozukluğu türü ise şizo-tipik kişilik bozukluğudur. Bu tip kişilik bozukluğuna sahip bireyler, irrasyonel düşüncelerle ve garip davranışlarla karakterizedir. Borderline kişilik bozukluğu ise duygusal kontrol eksikliği, yoğun ilişki karmaşası ve kendine zarar verme eğilimleriyle tanımlanır.

• Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, takıntılı düşünceler ve tekrarlayan davranışlarla karakterizedir. Bu kişilik bozukluğuna sahip kişiler, düşüncelerini ve davranışlarını kontrol etme konusunda büyük zorluklar yaşarlar.
• Histrionik kişilik bozukluğu ise dikkat çekme ihtiyacı, dramatik davranışlar ve duygusal olarak aşırı tepkilerle karakterizedir. Bu bozukluğa sahip bireyler, sürekli olarak ilgi odağı olmak ve hayranlık uyandırmak isterler.
• Narsistik kişilik bozukluğunda ise bireyler aşırı bir özgüvene sahiptir ve başkalarını küçümserler. Kendilerini özel ve üstün görme eğilimindedirler.

Kişilik Bozukluğu Belirtileri

Kişilik bozuklukları, bir kişinin düşünce, duygu ve davranışlarında sürekli ve sabit bir şekilde anormal olan desenler sergilemesi durumunu ifade eder. Kişilik bozukluğu belirtileri, genellikle ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde ortaya çıkar. Bu belirtiler, kişinin sosyal ilişkilerini, iş performansını, aile ilişkilerini ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Bir kişinin kişilik bozukluğu belirtileri gösterip göstermediğini anlamak için çeşitli faktörler göz önünde bulundurulmalıdır. Bu faktörler arasında kişinin sürekli ve tekrarlayan sorunlu ilişkiler yaşaması, yoğun öfke patlamaları yaşaması, kendini sıkıcı veya boş hissetmesi, dürtü kontrollerinde güçlük çekmesi ve düşüncelerinde veya davranışlarında tutarlılık eksikliği bulunması yer alır.

Belirli kişilik bozukluğu türlerine bağlı olarak, belirtiler farklılık gösterebilir. Bunlar arasında antisosyal kişilik bozukluğu belirtileri olan yasal sorunlara ve davranışlara eğilim, borderline kişilik bozukluğu belirtileri olan duygusal ve ilişkisel kararsızlık ve narsistik kişilik bozukluğu belirtileri olan aşırı özgüven ve büyüklenme bulunabilir.

Kişilik bozukluğu belirtileri, bir kişinin yaşamını etkileyebilecek ciddi sorunlar oluşturabilir. Bu nedenle, bu belirtilere sahip olduğunu düşünen bir kişi, bir uzmana başvurarak doğru bir tanı ve tedavi süreci başlatabilir. Tedavi, terapi ve bazen ilaçları içerebilir ve kişinin belirtileri yönetmesine ve sosyal ilişkilerini iyileştirmesine yardımcı olabilir.